«در زمانی که ما صحبت می‌کنیم، او هنوز در زندان است.»
نرگس محمدی، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر ۵۱ ساله که در ایران زندانی است، روز جمعه ۶ اکتبر، جایزه‌ی معتبر صلح نوبل را به خاطر «مبارزه‌اش با سرکوب زنان در ایران و تلاش برای گسترش حقوق بشر و آزادی برای همگان» دریافت کرد. این خبر را بریت ریس-آندرسن، رئیس کمیته نروژی نوبل، در اسلو اعلام کرد.
پس از یک سال مقاومت جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ایران، در میان ۳۵۱ نامزد ثبت‌شده امسال، کمیته صلح نوبل سرانجام تصمیم گرفت که از مبارزه زنان ایرانی تقدیر کند و به آن نیرو ببخشد. در روز جمعه ۶ اکتبر، نرگس محمدی، فعال ایرانی زندانی در جمهوری اسلامی، به عنوان رهبر و نماد زنانی که بی‌حجاب برای حقوق بنیادین خود در برابر خشونت خونین می‌جنگند، برگزیده شد.
«جایزه صلح نوبل را به زنان ایرانی بدهید»، نوشت پر اولاو اوده‌گورد، سرمقاله‌نویس روزنامه نروژی VG. نام نرگس محمدی، روزنامه‌نگار و فعال ایرانی حقوق بشر که در زندان اوین تهران زندانی است، مورد اجماع بسیاری بود. این فعال ایرانی، که پیش‌تر برنده جایزه شجاعت گزارشگران بدون مرز (RSF) نیز شده بود، مبارزه خود را از داخل زندان ادامه می‌دهد—مبارزه‌ای که طی شش ماه گذشته بازتاب گسترده‌ای در جنبش «زن، زندگی، آزادی» یافته است.
نرگس محمدی در ۲۵ سال گذشته ۱۳ بار بازداشت و پنج بار محکوم شده است؛ در مجموع به ۳۱ سال زندان و ۱۵۴ ضربه شلاق به دلیل مخالفت با حجاب اجباری و مجازات اعدام محکوم شده است. او در سال ۲۰۲۱ بار دیگر به اتهام «تبلیغ علیه نظام»، «افترا» و «تمرد» از مقامات زندان محکوم شد. اتهاماتش شامل انتشار بیانیه‌ای علیه اعدام و سازمان‌دهی تحصن اعتراضی در زندان اوین بود.
به گفته‌ی گزارشگران بدون مرز (RSF)، او قربانی «آزار قضایی واقعی» است.
همسرش تقی رحمانی، که از سال ۲۰۱۲ به همراه دوقلوهایشان در فرانسه پناهنده است، گفت: «نرگس مصمم‌ترین انسانی است که می‌شناسم.» او هشت سال است فرزندانش را ندیده است. خانواده‌اش در بیانیه‌ای نوشتند: اهدای جایزه صلح نوبل به نرگس محمدی «لحظه‌ای تاریخی و مهم برای مبارزه در راه آزادی در ایران» است.
«ما این جایزه را به همه ایرانیان، به‌ویژه به زنان و دختران ایرانی که با شجاعت و مبارزه‌شان برای آزادی و برابری الهام‌بخش جهان شده‌اند، تقدیم می‌کنیم.»
نرگس محمدی، نایب‌رئیس کانون مدافعان حقوق بشر که توسط شیرین عبادی (برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳) تأسیس شده، دومین زن ایرانی است که این جایزه را دریافت می‌کند.
ریس-آندرسن در اسلو گفت: «از ایران می‌خواهم او را آزاد کند، کاری شایسته انجام دهد و برنده نوبل را آزاد سازد.» او افزود: «اگر مقامات ایرانی تصمیم درستی بگیرند، او را آزاد خواهند کرد و می‌تواند برای دریافت این افتخار حضور یابد؛ چیزی که بیش از هر چیز آرزو داریم.»
دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، در واکنش گفت: «جایزه صلح نوبل که امروز به نرگس محمدی اعطا شد، یادآور این نکته است که حقوق زنان و دختران با مقاومت شدیدی روبروست، از جمله به دلیل آزار مدافعان حقوق زنان در ایران و دیگر نقاط جهان.»
این جایزه ادای احترام به تمام زنانی است که برای حقوق خود، به بهای آزادی، سلامت و حتی جانشان می‌جنگند.
از ابتدای تأسیس جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹، مجموعه‌ای از قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان تصویب شد که آنان را به شهروندان درجه‌دو تبدیل کرد. در واقع، نخستین قانون رژیم خمینی، اجباری کردن حجاب اسلامی برای تمامی زنان بود.
در حالی که خیزش «زن، زندگی، آزادی» موجی از خشم و بسیج بی‌سابقه در سراسر کشور به راه انداخت، مقامات قضایی و اجرایی جمهوری اسلامی در ۲۱ مه ۲۰۲۳، لایحه‌ای را با عنوان «حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب» به مجلس ارائه دادند، بدون اینکه جامعه بین‌المللی واکنشی قاطع به این تبعیض جنسیتی نشان دهد.
بر اساس مفاد این لایحه، بی‌حجابی به عنوان «برهنگی» تلقی شده و مجازات‌های سنگین‌تری مانند جریمه‌های نقدی، توقیف خودرو، محرومیت از حقوق اجتماعی و زندان از شش ماه تا سه سال را به دنبال دارد.
همچنین، این قانون مجازات‌ها را به صاحبان و مدیران اماکن عمومی مانند فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، سینماها، باشگاه‌های ورزشی، مراکز تفریحی و هنری نیز تعمیم می‌دهد.
در ۱۸ سپتامبر، دکتر جاوید رحمان از اتحادیه اروپا خواست برای حمایت از حقوق بشر اقدامات بیشتری انجام دهد. او گفت: «در مورد وضعیت زنان و دختران در ایران، آنچه در ایران رخ می‌دهد نه‌تنها تبعیض و آزار است، بلکه بی‌تردید شکلی از آپارتاید جنسیتی است.»
همچنین، هشت کارشناس دیگر سازمان ملل در بیانیه‌ای مشترک تأکید کردند: «این لایحه را می‌توان نوعی آپارتاید جنسیتی دانست، زیرا مقامات از طریق تبعیض نظام‌مند قصد دارند زنان و دختران را سرکوب و به اطاعت کامل وادارند.»
نرگس محمدی در واکنش به اهدای جایزه در بیانیه‌ای کتبی برای نیویورک تایمز نوشت: «حمایت و به‌رسمیت‌شناسی جهانی از فعالیت‌های من در زمینه حقوق بشر، مرا مصمم‌تر، مسئول‌تر، پرشورتر و سرشار از امید می‌کند. همچنین امیدوارم این شناخت، ایرانیانی را که برای تغییر مبارزه می‌کنند، قوی‌تر و منسجم‌تر کند. پیروزی نزدیک است.»
پس از یک سال مقابله با ضدانقلاب، شجاعت و میهن‌دوستی مردم ایران، جهان را تحت تأثیر قرار داده است. ایرانیان از همه اقشار — مخالفان سیاسی، روشنفکران، نویسندگان، بازیگران، فیلم‌سازان، دانشجویان، کارگران، وکلا و فعالان سیاسی — با وجود خطر جان، مصمم و سازمان‌یافته‌اند تا نظامی سیاسی بر پایه ارزش‌های جهانی بنا کنند و در برابر میراث تاریک انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ مقاومت کنند.
آنان در داخل ایران‌اند. آنها به حمایت گسترده اروپا نیاز دارند.
نازیلا گلستان، تهیه‌کننده تلویزیون و سخنگوی ایران هم‌آوا